Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes juliet e avoust 2025

 

Auto vilo

Gap, la capitalo de la Gavoutino
es toujour la bèn noumado

Barrulado en gapencés

La capitalo de la Gavoutino es renoumado.
D’efèt se l’óurigino de la vilo de Gap es quàsi incouneigudo, se saup que soun noum Vapincum endico qu’es forço anciano.
De-segur eisitavo à la debuto de l’èro crestiano que soun apelacioun se trobo counsignado dins lis itineràri au tèms dis Antounin vers lis an 160 à 200, emai dins lis escrit de l’Emperaire Julian que daton de 350 à 360, coume tambèn dins la carto de Peuttinger dreissado en 390.
Adounc Gap es estado foundado avans l’envasioun di Rouman dins la Gaulo estènt que se n’es fa uno “ mansio ”, titre qu’èro baia rèn qu’i liò d’impourtanço.
Quihado pièi en terraire de la Gaulo, prenguè uno denouminacioun chanjadisso, Vapincenses, Vapencumbes, Vapingenbes, Vapigum, etc., etc., proun de cop encaro apelado Urbs Vapincensium, Civitas Vapincensium.
Aquéu mot s’envendrié de la lengo celtico Vapincum: Vapin, armo e Cain, bello, ço que voudrié dire qu’aquelo ciéuta se distinguissié pèr la poussessioun de bèllis armo.
D’àutri saberu celte espepidounèron lou mot diferentamen : Va, sarié l’abréugat de Val, valèio o encaro de Aval, dessouto. La segoundo silabo pen significant mountagno e li dos darniero censes, noumavon lis abitant, valènt-à-dire qu’aquéu mot designavo li abitant d’uno valèio situado i pèd d’uno mountagno.
Tant soulamen Vapincum èro la latinisacioun de Vap.
Sarié esta emé l’óucupacioun di Got dins aquelo prouvinço miejournalo que lou biais de dire se moudifiquè un pau e la letro V s’endevenguè G, ansin l’ourtougràfi d’ùni mot se moudifiquè Vasconia se tremudè en Gascougno e Vap se diguè Gap.
À drech ana, li recerco etimoulougico dóu mot an fa countèsto, coume se pòu vèire dins lou Tresor dóu Felibrige ounte Frederi Mistral coumparo lou mot Gap emé l’ebriéu gab, eminènci, autour, o emé l’anglés gap, brèco, duberturo.
Segur, faudra faire encaro lou fur pèr bèn saupre la verita…
Aro, rèsto lou saupre dire, coume se prounounciavo vertadieramen Gap, dins lou patoues de l’endré avans que lou francés s’impausèsse ? Ga vo Gape, la counsouno finalo -p en dequé sèr ?
Quàsi tóuti li leissicougrafe e geougrafe de la lengo d’oc an garda lou -p incountournable pèr designa lis estajan gapencés o lou païs gapen :

GAPENSES, s. m. vl. District de Gap.
Dictionnaire provençal-français ou Dictionnaire de la langue d’oc par S.-J. Honnorat. 1848

Gapian, ano, s. et adj. Habitant de Gap, gapençais.
Dictionnaire des dialectes dauphinois pèr l’abat Louis Moutier. 1867.

Gapia, Gapençais. — Gapiana, Gapençaise. Gapenc, de Gap.
Dictionnaire du patois de Lallé en Valgodemar pèr David Martin. 1909.

Gap, ch.-l. dép. H.-Alpes ( forme abrégée Vappum, de Vappincum, ép. rom.; Gap, XIIIe s.) ; mot pré-latin, prob. ligure, de sens obscur : le v- initial a été traité comme un w- germ. Evêché. Ethn : Gapençais.
Dictionnaire étymologique des noms de lieux en France pèr A. Dauzat et Ch. Rostaing. 1963

Gap : Gap.
Dictionnaire français-occitan Provençal par Robert Rourret. 1981

GAP : nom du chef-lieu des H.-A. Ce nom est la forme abrégée “ vappum ”, de “ vappincum ”. La racine prélatine “ wap ”, probablement d’origine ligure, a le sens de “ cours d’eau/lac/marais ” et le suffixe “ icum ”, de même origine, avait le sens de “ possession/dépendance/provenance ”. À l’origine, Gap aurait donc été un lieu remarquable par sa dépendance marécageuse. Certains noms de lieux gapençais comme “ Palud ” ou “ Sagnières ” semblent le confirmer. A donné “ L’Adroit de Gapian ”.
Noms de lieux & noms de familles des Hautes-Alpes pèr Andriéu Faure. 1998

Soulet, Frederi Mistral a degu bèn escouta si coundisciple de Gavoutino e saupre que se disié simplamen “ Ga ” sènso mai. Aussi, prudènt, a pas pres de risco en baiant dins soun diciounàri dos escrituro GAP e GA.

GAP, GA ( rom. Gap, lat. Vapincum, Vapingum ), n. de l. Gap ( Hautes-Alpes ), évêché suffragant d’Aix ; nom de fam. provençal.
Voici un dicton français qui a cours à Gap :

Quand les bergers de Provence
Passeront sur Charance,
Diront: voilà le lac
Qui autrefois fut Gap.

PROV. ALP. Bouen Diéu de Gap.
Santo Vierge de Talard,
Que las pèiros soun duros !

v. Talard.
Conférer Gap avec l’hébr. gab, éminence, hauteur, ou l’angl. gap, brèche, ouverture.
GAPENCÉS ( rom. Gapenses, Guapenzes, Vapingense ), s. m. Le Gapençais, le pays de Gap, v. Tricòri. Albert de Gapencés, troubadour du XIIIème siècle.
GAPIAN, GAPERIARD, ANO, ARDO, s. et adj. Habitant de Gap.

Vai, se mountas, vuei, en vilo de Gap retroubarés d’esplico en parla dóu païs dins uno galanto boutigo toujour bèn acandoulado en libre de lengo nostro, l’ “ Espaci Occitan dels Aup ” dins la carriero de l’empremarié.

La mountado à Gap es belèu pas tant duro qu’en 1886, quouro Frederi Mistral avisavo l’abat Pascal : Gap es un pau liuen di cèntre, e, à vous dire ma cregnènço ai pòu que li felibre que se decidon à la mountado siegon gaire noumbrous
Se dounavo pòu pèr pas rèn estènt que la Santo-Estello à Gap faguè mirando e lou cabiscòu de L’Escolo de la Mountagno fuguè countènt : Uno bello vinteno d’òmei de la boueno signèron, à Gap, lour adesiéu à la causo felibrenco. Moussu F. Pascal legissèc l’adresso Gapiano de davant l’Assembla Mantenencialo, que nous assetèc Felibres, coumo de gais e braves counfraires que sian.

Coume se diguè pièi dins l’Armana prouvençau : Pèr ounoura l’Estello, Gap, l’auto capitalo de la Prouvènço auto, a mes, coume se dis, la grando oulo dins la pichoto.

Site de la librarié gapiano : www.espaci-occitan.com

 

Bernat Giély

 

Editouriau dóu mes de abriéu 2025

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", 12 traverse Baude, 13010 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Sèti sociau de Prouvènço d'aro,
"Flora pargue", bast.D,
64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat

by