Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de janvié 2025

 

Reviscoula lou parla d’oc

Osco, lou nouvèu proumié Menistre
barjaco en lengo nostro…

La lengo d’oc en bouco
dóu proumié Menistre

Francés Bayrou

Lou presidènt de la Republico franceso, l’Enmanuèl Macron, es aro lou rèi di dissoulucioun, supressioun, aboulicioun, destrucioun, abrougacioun, anulacioun, desagregacioun, revoucacioun, supressioun… Emai fai l’empèri, urous e rèire-urous d’agué massacra li lengo regiounalo coume lou saupè dire davans lou bèu mounde de l’Acadèmi franceso.

Vaqui sa Franço : “ Elle a été la fabrique d’une nation qui sinon s’échappait en ses langues vernaculaires, ses patois, ses différentes langues régionales, qui étaient des instruments de division de la nation ”.

De la Franço n’a fa un païs de coucourdo, mai qu’enchau, li lengo regiounalo èron de lengo d’espéuto, d’escòrpi… de serpentino que falié escracha…
E crèi qu’acò es fa, mentre que nous-autre la cantaren toujour la lengo dóu Miejour… e anan encaro ié faire lou pan de nas, emai siguessian pèr éu d’estrumen de divisioun de pas vougué, coume éu, peroura rèn qu’en francés e en anglés.

Basto, sabèn plus ounte penja noste lume pèr escapa à la fauciho d’aquel eminènt soubeiran.

Soun voulame l’emplego tambèn pèr sega si proumié menistre, Philippe, Castex, Borne, Attal, Barnier e toujour en bousco de n’aganta un nouvèu doucile e soumés, es toumba aqueste cop de soun trone, fourça de n’en prene un que voulié pas, Francés Bayrou, lou presidènt dóu MODEM, Maire de Pau.

Touro-louro-louro ! pèr fourtuno, sai-que sarian pas sourti d’un meichant pas ?

Francés Bayrou es un di soulet pouliticaire qu’a toujour pas crènto de parla en lengo d’oc emai siegue dins li campagno eleitouralo.

Militant afouga pèr la defènso de nosto lengo, avèn agu l’escasènço de lou rescounta dins mant un acamp o manifestacioun e poudèn crèire qu’a garda sa voio pèr sauva soun parla e tant pis s’acò escaragno noste Segnour Macron e l’entèndre repeti “ Noun, la lèi sus li lengo regiounalo menaçon pas l’unita de la Republico ”.

Francés Bayrou fuguè Menistre de l’Educacioun naciounalo, de 1993 à 1997, e poudèn pas óublida en Juliet de 1993, lou Coungrès pèr l’adóucioun de la Charto Calandreta. En aquest coungrès Francés Bayrou prenguè à cor li negouciacioun e prepausè un proutoucole d’acord que permeteguè d’integra l’ensignamen countratualisa emé l’Estat ( lei Debré dóu 31/12/1959 ). Ansin en desèmbre de 1994, signè lou proutoucole d’acord emé la Counfederacioun Calandreta.

I’anè pièi pèr pourgi l’ensignamen di lengo regiounalo dins lis escolo primàri de Franço.
Pèr sa circulàri n°95-086 dóu 7 d’abriéu 1995 pareigudo dins lou BO ( Buletin Ouficiau de
l’Educacioun Naciounalo ) n°16 dóu 20 d’abriéu 1995, Francés Bayrou, menistre de l’Educacioun naciounalo, a, de bon, vougu douna un vanc nouvèu à l’ensignamen di lengo e culturo regiounalo de Franço.
Après agué rapela li lèi de 1951 e 1989 e li circulàri de 1982 e 1983 qu’an establi la meso en obro de l’ensignamen di lengo e culturo regiounalo e fissa lis óujeitiéu e la metoudoulougìo d’aquel ensignamen, degun n’a precisa li raro ounte se dèu espandi l’obro dis ensignaire.
Mai vaqui la paraulo dóu menistre Bayrou :
“ Lou soucit de viha à l’aparamen d’un elemen maje dóu patrimòni naciounau dins l’espressioun de sa diversita ansin que la necessita de manteni l’identita culturalo dins la coumunauta naciounalo, me fan, tourna-mai, afierma l’engajamen de l’Estat pèr aquel ensignamen. Vuei, après lis esperiènci facho dins li diferèntis Acadèmi, se devèn de tourna-mai fissa e precisa lis óurientacioun e lou dispousitiéu óuficiau pèr ameioura la transmessioun di lengo e culturo regiounalo is enfant ”.

Pièi, Mèstre Bayrou rapello que li coundicioun óubligatòri que soun toujour eisigido pèr lou founciounamen d’aquel ensignamen soun  que lis enfant e si gènt siegon demandaire e, de-segur, que lis ensignaire siegon voulountàri e agon la coumpetènci necito.

Quouro aquéli coundicioun soun reünido, lis ensignaire se dèvon de faire un P.A.E.E. ( Proujèt d’Acioun Educativo dis Escolo ) e de lou manda à l’Ispeicioun academico que ié dira, pièi, s’acò vai, o se fau faire de moudificacioun o d’apoundoun.
La nouvèuta es que la lengo e la culturo regiounalo se poudran douna fin qu’à tres ouro la semano dins l’ouràri óuficiau. Aquel ensignamen poudra agué dos formo poussiblo : siegue d’iniciacioun, siegue bilengo. Dins aquéu darrié cas, l’ensignaire poudra faire uno partido de si cours ( istòri, geougrafìo, art plasti, sciènci...) en lengo regiounalo.

Demai, Francés Bayrou es lou proumié qu’assajè de faire moudifica l’article 2 de la Coustitution que dis que lou francés, soulet, es la lengo de la Republico, e que sèr de-longo de blouquié i Gouvernamen pèr pas ratifica la Charto Éuroupenco di lengo regiounalo.
Demandavo soulamen d’apoundre : “  dins lou respèt di lengo regiounalo ” que partènt d’aqui plus rèn s’entrepacharié à l’aplicacioun de la Charto Éuroupenco en Franço qu’agradèsse vo pas au nouvèu patroun.

Avié représ dins soun discours de Toulouso, ço que disié deja quand èro Menistre de la Culturo : “  Qu’es fini lou tèms de la vergougno e coumenço lou tèms de la fierta… E qu’avèn l’intencioun de countunia de parla la lengo nostro. Qu’es nosto lengo e qu’avèn tambèn à la trasmetre, à la baia i drole que soun aqui ! ”.

De-bon, voulié que li lengo regiounalo siegon recouneigudo à sa justo plaço coume uno richesso naciounalo, mai, pecaire, l’article 2 de la Coustitutioun es toujour aqui, coume lou prouclamo lou presidènt Macron, pèr sagata “ aquéli lengo vernaculàri, aquéli patoues, aquéli diferènti lengo regiounalo qu’èron d’estrumen de divisioun de la nacioun ”.
Pèr éu, acò es acaba, lou passat tourno plus, coume dis lou prouvèrbi.

Francés Bayrou, pamens, lachavo pas, restavo toujour en batèsto pèr manteni li lengo regiounalo. L’avèn vist quouro la lèi Molac en favour d’aquéli lengo fuguè remesso en questioun pèr lou Counsèu coustituciounau.
À Paris, li membre d’aquéu Counsèu voulien supremi l’ensignamen inmersiéu di lengo regiounalo.
Francés Bayrou venguè rena après aquéu Counsèu qu’avié “ trenca sus uno questioun que n’èro pas estado sesido pèr lou faire, e acò sènso ges de preavis, ni discussioun d’aucuno sorto e se voudrié faire d’aquelo decisioun un oukase ? Acò se fara pas ”.
E de bèn dire que “ Lou risque es qu’un recours quente que siegue, sus la baso d’aquelo decisioun dóu Counsèu coustituciounau pòu coundana à mort aquélis escolo ”.
Sarié esta uno situacioun esplousivo estènt que “ se cresèn que li deseno de milié de parènt e d’ensignaire que se baton pèr aquélis escolo despièi 50 an van se leissa faire, s’enganan… leissaran pas faire acò, e iéu ni mai ! ”
E d’apoundre “ de quente dre interdire uno pedagougìo qu’eisisto despièi de desenìo, qu’a fa si provo e qu’a trouba un cadre legau aceta pèr tóuti ? ”

Óublidaren pas tambèn que la “ Counferènci sus la diversita lenguistico e la lengo franceso au sèn de l’Unioun éuroupenco ” que se tenguè lou 15 de mars 2022 en Óucitanìo au palais Beaumont dins la vilo de Pau de Francés Bayrou e souto sa beilié.

La toco d’aquel acamp éuroupen èro d’assegura enfin uno proumoucioun determinado dóu multilenguisme… e se boutè l’acènt sus lou desvouloupamen dis escàmbi interculturau dins l’espàci éuroupen pèr la moubileta dis artisto proufessiounau de la culturo e pèr lou multilenguisme dins l’envirounamen numerique… La diversita culturalo de l’Unioun éuroupenco se tradus aro pèr la proumoucioun dóu plurilenguisme coume fatour de moubileta e d’escàmbi… Un acènt particulié sara mes sus
l’inouvacioun numerico que dèu facilita la traducioun, en pourtant la proumoucioun dóu multilenguisme.
Tant soulamen venguè la questioun : “ Regretas-vous que lou sujèt di lengo regiounalo aguèsse pas esta escrich à l’ordre dóu jour d’aquelo counferènci ? ”. Aqui, lou secretàri Jaque Krabal, pas proun de respondre, i’anè de prepausa de crea un forum di deputa éuroupen en favour de la diversita lenguistico pèr encouraja li parlementàri à s’espremi dins sa lengo meiralo.

Acò es de figo d’un autre panié, gardan lou souveni dóu Francés Bayrou militant que manquè pas de dire que “ lou presidènt de la Republico dèu s’empara d’aquelo questioun ” e que “ se la Coustitucioun dèu èstre chanjado, li parlementàri an li mejan de la chanja ”, e avié fisanço : “ se pòu trouba uno majourita sus aquéu poun dins li dos assemblado… e ategne la majourita di tres cinquième au Coungrès ”.

Malurousamen, aro, lou presidènt de la Republico es un rebroussié e bouto li lengo regiounalo au cementèri, risco pas de s’empara de la questioun de la sauvo-gardo di lengo regiounalo.

Quant à l’Assemblado naciounalo, pecaire, es aro chaplado en tres partido que tóuti si deputa se tiraion e n’an rèn à faire di lengo regiounalo, es pas soun soucit. Segur lou grand baile Jan-Lu Melenchon es toujour esta contro e moubilisara pas si chourmo pèr acò. Marino Le Pen, elo, a bèn di que l’escolo èro pas un liò pèr ensigna li lengo regiounalo, soun Rassemblamen Naciounau la seguira. Ansin, la majourita di tres cinquième que fau davera en Coungrès pèr moudifica la Coustitucioun se troubara pas.

Pièi, vuei que s’es cura lou boursoun de l’Estat, Francés Bayrou, tout bèu just nouma proumié Menistre a d’àutri cabro à garda. De-segur aura besoun d’uno bono annado, bèn granado, es ço que ié fau souveta…
 

 

Bernat Giély

 

Editouriau dóu mes de óutobre 2022

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat