Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de setèmbre 2023

 

Prèsso mistralenco

Fai mestié de nous uni
sénso renega nosto dóutrino…

 

Après mai de cinquanto an passa à la beilié d’un journau en prouvençau, 120 numerò titra " Prouvènço Dau ! " e 401 numerò souto lou titre atuau " Prouvènço d’aro " venèn tourna-mai de se faire grafigna pèr d’escrivassié dins uno revisto trimestrialo en francés que se countènto de quàuquis article en prouvençau emé sa reviraduro en francés, lou francés lengo principalo d’abord, tout acò pèr jouga i grands aparaire di tradicioun e de la lengo prouvençalo.
Pèr teni soulet lou le, dóu passat an besoun de faire taulo raso, aussi " Prouvènço d’aro " es, pèr éli, un empachaire de vira en round, belèu ié fai oumbro.
Adounc soun aparamen passo pèr la demoulicioun.
An besoun de denigra, pèr leva dóu mitan si davancié.
Ansin, pecaire, aquéli garrouio mesquino li gardon dins lis us e tradicioun de Prouvènço.

Em’ aquéli resoun tourtiero, dins sa revisto dóu segound trimèstre d’aquest an, sian trata d’óucitanotroupi, un neoulougisme que s’es, bèn segur, jamai entendu dins noste parla de carriero. Es pas l’óucitan que passo souto lou troupi, que trouban dins lou Tresor dóu Felibrige.
Troupi sarié lou trop dóu lengage anglés pèr dire l’atiranço, valènt-à-dire que sian atriva pèr lis óucitanisto.
Li criticaire an pas bèn legi lis editouriau, que tre la debuto dins " Prouvènço Dau " aquéli relacioun soun estado precisado e que sian resta li soulet toujour fidèu à la grafìo mistralenco.

À l’ouro d’aro, tout acò es de parpello d’agasso, cadun pòu escriéure coume vòu, i’a que la paraulo que comto pèr sauva li lengo dins li filme, la televisioun, li telefone e li resau souciau de l’internet.
Bedigas, sian encaro resta à l’escrit papié.

Mai de grafignaduro n’avèn proun, emé lou numerò 400, avian belèu l’escasènço de dire coume Frederi Mistral pèr soun journau L’Aiòli :
“ Ai ! las ! lou sabe e lou sabe que trop, fau que tout finigue, subre-tout lis entrepresso veramen erculenco, coume aquéli revisto e publicacioun perioudico que demandon tant de siuen de travai e d’argènt, ounte, quàsi toujour, un soulet labouro pèr tóuti. — “ I’ai passa dins li nòu an que dounère à L’Aiòli e fauguè bèn dire sebo, davans la desproupourcioun dóu resultat e de l’esfors."

Segur, sian encaro dins la draio, em’ acò un pau las di garrouio de touto meno que s’espandisson toujour à bèl èime, mai countunian de camina.
 
Adounc pèr aquelo critico de prouvençau antiprouvençau la chourmo de " Prouvènço d’aro "  a assaja de remetre li causo au poun après la publicacion de l’article que nous chaupinavo e estrifavo à bèl esprèssi nosto istòri. Un dre de responso de Tricìo Dupuy de-coutrìo emé touto la Chourmo de Prouvènço d’aro, fuguè manda à la revisto querelarello, que tirassè pèr replica, emai Tricìo aguèsse tourna-mai interpela lou grand baile de la revisto, l’esquihado fuguè troubado pèr countesta l’article que restablissié la verita, e empacha sa publicacioun dins lou numerò seguènt. Countunia la revendicacoun d’aquéu dre de responso, poudié, aro, dins lou meiour di cas, èstre baia à legi uno miejo annado après la publicacioun de l’article en questioun, que, de-segur, sarié óublida pèr la maje part di legèire, adounc leissan courre aquelo revisto e si contro-verita sus l’istòri de la Prouvènço.
Mai pèr l’istòri qu’avèn viscudo, miés vòu n’en restabli la verita talo que la presentavo Tricìo Dupuy, claramen e courreitamen dins soun dre de responso :

“ Après la leituro de voste article sus Prouvènço Dau !, se devèn de metre vòsti pendulo à l’ouro.
D’abord, pèr lou foundadou, en 1976, lou proumié presidènt dóu Mouvamen Parlaren, dous cop elegi, se ié disié Jaque Vernin, escrivié en grafìo óucitano, respetuous de la chausido facho de la grafìo mistralenco, demandavo quand n’avié besoun à Bernat Giély d’asata si tèste en grafìo mistralenco,  pèr acò lou journau Prouvènço Dau ! que se creè tre la debuto, Jaque Vernin lou leissè beileja pèr Aguste Saint-Jean assista de Bernat Giély. Aquelo publicacioun èro pas dóu fourmat " librihoun ” coume disès, mai un vertadié tablouïde dóu fourmat di journau, 28 x 42 cm.
Demai, se lou Prouvènço Dau ! es esta estampa sus li prèsso di journau Le Provençal e Le Méridional, es bono-di Leoun Inard qu’abandounè de publica soun journau " La Prouvènço Deliéuro " e assegurè soun ramplaçamen pèr " Prouvènço Dau !" e n’en fuguè tant lèu un de si grand redatour emé Pèire Rollet.
Andriéu Ariès èro adeja l’ome impourtant que fara mirando à la televisoun e au Counsèu Regiounau, mai soun proumier article se legira soulamen que dins lou n° 3 d’abriéu 1976 e un segound dins lou n° 7 dóu mes de setèmbre 1976.
Malurousamen uno garrouio de precedènci vai faire qu’Aguste Saint-Jean abandounara sa cargo la segoundo annado, au numerò dóu mes d’abriéu 1977.
Lou valènt presentatour d’emissioun de televisioun en lengo nostro, Felipe Brochier, se carguè alor de beileja Prouvènço Dau ! soustengu pèr soun counfraire, tambèn aut plaça, Andriéu Ariès que prenguè la founcioun de “ gerènt ”. Soulamen aguèron encaro besoun de Bernat Giély pèr countunia d’ana à l’estamparié faire la meso en pajo e li courreicioun. Vouguè bèn tourna-mai presta ajudo pèr manteni lou journau, mai tant lèu Felipe Brochier ié leissè la cargo de s’óucupa en mai d’acò dis abounamen.
D’aqui entre aqui, Andriéu Ariès à la tèsto de Prouvènço Dau ! reüssiguè lou 6 de nouvèmbre 1977 à se faire elegi presidènt dóu Mouvamen Parlaren, en prenènt suen de nouma Felipe Brochier Secretàri Generau e de faire de Bernat Giély soun clavaire.
Felipe Brochier, remirable atour de tiatre e abile presentatour de televisoun, subre-carga d’obro deguè fin finalo abandouna Prouvènço Dau !, soun noum despareiguè de l’ourse dóu numerò d’abriéu 1978.
Prouvènço Dau ! countuniè pamens sa draio emé soun ome à tout faire, Bernat Giély, que vai prene la redacioun e l’amenistracioun, aqueste cop emé l’ajudo dóu dessinatour Glaude Emond, leissant la direicioun ounourifico au presidènt de Parlaren.
Quant i relacioun emé lis óucitan es bèn souto la presidènci d’Andriéu Ariès que se counfiermavo encaro en editouriau : " Avèn apara la man is Óucitanisto e d’ùni que i’a an coumprés qu’emai fuguessian mistralen de grafìo e de dóutrino, qu’emai nosto acioun fuguèsse limitado à la Prouvènço, avèn mànti toco coumuno e avèn miés à faire que de se degatina, mai tout lou contro nous fai mestié de nous uni, sènso renega nòsti quìti dóutrino. "
Lou pataflòu coume disès d’aquelo annado 1981 fuguè que li dous candidat à la presidènci de Parlaren s’escarpinèron tant que se troubè pèr soulucioun de n’elegi un autre, Bernat Giély, qu’avié rèn demanda. Partènt d’aquelo eleicioun dóu 24 d’óutobre 1981, Bernat Giély anavo mena dès an de tèms lou Mouvamen Parlaren, e la direicioun óuficialo de Prouvènço Dau ! emé Glaude Emond pèr amenistratour.
Pièi fuguè mai uno garrouio em’ un proucés d’Andriéu Ariès mau-countènt que s’atacavo subre-tout à-n-uno redatriço e un article ounte èro pas soulamen cita en 1986, acò tirassè pèr s’acaba en 1989, lou Mouvamen Parlaren se carguè d’un franc simboulique. Lou mal-entendu s’óublidè, e Bernat Giély retroubè Andriéu Ariès pèr l’ajuda dins soun proujèt de creacioun d’uno Acadèmi de lengo prouvençalo que fin finalo se faguè pas.
Ansin èro pèr pas envenima li causo que Bernat Giély e Glaude Emond abandounèron la publicacioun de Prouvènço Dau ! à bèl esprèssi au numerò 120, pèr pièi beileja un journau vertadieramen independènt, en creant l’assouciacioun Prouvènço d’aro e soun journau, vuei toujour en camin, que vèn de festeja soun numerò 400 e que gardo toujour la dóutrino mistralenco, dis Aup i Pirenèu e la man dins la man.
Dins tout, fai 47 an que tóuti li mes, bountousamen, Bernat Giély obro pèr sauva la lengo prouvençalo. Emé mai d’un milierat d’article e mai d’un vintenau de libre rèn qu’en grafìo mistralenco, a de-bon auboura un bàrri fàci à l’espandimen dis àutri grafìo. Vesèn pas bèn coume l’afublas d’un aclinamen " óucitanotroupi " ?
Se cresès que vosto pendulo es à l’ouro, vous souvetan de n’en faire autant pèr la proumoucioun de la grafìo e la dóutrino mistralenco."

Avèn pas la responso, e segur, pèr pas enverina li causo, se pòu pas encaro tout dire, mai es aqui un tros de nosto istòri e dóu travai que menan desempièi tant d’annado, vuei atala de-coutrìo emé Tricìo Dupuy pèr assaja de teni fin que visque nosto lengo.

Voutaren pèr l’òli, e faren l’aiòli…

 

Bernat Giély

 

Editouriau dóu mes de óutobre 2022

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat