 |
Editouriau
dóu mes de jun
Lou soulèu
pèr un trau
Guiaume,
Tòni, Pèire, Jaque, Glaude e Micoulau, nous
an jamai fa vèire lou soulèu que pèr
un trau….
|
|
Lou fort de
Bregançoun
La Franço a un nouvèu presidènt de la
Republico, se ié dis Micoulau Sarkozy.
Countènt o maucoura, faudra faire em’ éu.
De tout biais, es esta belamen elegi pèr li prouvençau.
Belamen coume dis lou prouvèrbi:
Belamen i n’i a, quand i n’i a,
Que quand i n’i a pas, i n’i a.
Vai-t’en saupre de qu’acò vòu dire.
De tout biais, lou Micoulau rèsto un prouvençau
de la bono.
A plus besoun de croumpa soun mas à Maiano, i’an
baia un castèu-fort à Bormo.
Tre bateja óuficialamen presidènt de la Republico
dins la semano à Paris, lou dissate lou vesian courre
en Prouvènço. Viro que viraras à l’entour
de sa fourtaresso.
D’à pèd, cinq kiloumètre, siouplet,
souto la ràbi dóu soulèu, à tibla
la guèto, à susa coume uno bèstio pèr
touca li man di Prouvençau e Costo-d’azuren acampa à l’asard,
aqui, pèr bada Micoulau.
—
Ah! bado, Coulau que ta maire fricasso, l’espressioun
es dins lou Tresor dóu Felibrige.
De-bon, tóuti li gènt lou badavon.
Lou pelerinage de Bregançoun fai que coumença… lis
aparicioun soun assegurado au mens pèr cinq an.
La coumprenesoun
Basto! Entre Prouvençau poudren belèu s’entèndre?
Es encaro uno vesioun subre-naturalo… Sian sus un pichot
tros de terraire ounte uno pichoto pougnado de terradouren
parlon la memo lengo e se coumprenon pas, alor pensas un pau
em’ un nouvèu vengut!
Coume ié fau dire à-n-aquéu d’aqui,
que d’ùni se dison Prouvençau, d’autre
se sonon Óucitan e lou restant se countènto d’èstre
Miejournau.
Coume ié faire encapa que la lengo dóu païs,
es pas un parla, es uno apelacioun countourroulado pèr
quàuqui faus saberut prouvençau.
Que siegue rèn qu’un patoues pèr li bràvi
gènt de Bormo que lou parlon, acò apouncho pas
un fust. La questioun es pas de parla la lengo, es de defèndre
soun apelacioun. Chascun a la siéuno: prouvençau,
lengo prouvençalo, lengo d’oc, lengo d’oc,
lengo óucitano…
Perqué dous cop lengo d’oc? perdequé, emé la
meiouro grafìo, simplificado tant e mai, avian pas de
s’engana, tout èro simple sènso plurau… e
noun!
Frederi Mistral a toujour apara la lengo d’O, mai aro
s’atrobo de finocho pèr saussissouna tout acò e
dire “li lengo d’oc”.
Es la multiplicacioun di lengo que faudra bèn esplica
au Micoulau.
La Prouvènço es la terro di miracle.
Sant Micoulau pregas pèr nous!
Lou
noun-rèn
Pas besoun de ié baia mai d’esplico, lou cap de
l’Estat francés nous dira qu’es pas
soun soucit.
Pèr ço que toco à l’aparamen
de nosto lengo, li causo soun toujour estado claro, nous
a pas
jamai fa de proumesso.
Au contro, enmantela dins soun drapèu franchimand, nous
a fa l’escorno de dire que voulié pas de la Charto Éuroupenco
di lengo e culturo regiounalo.
Adounc fau pas coumta sus éu pèr revisa l’article
dous de la Coustitucioun, lou francés restara la souleto
lengo de la Republico… emé l’anglés.
Au païs di coucourdo, n’avèn vist passa de
barbarìo e de civilisacioun. Anan leissa courre.
La Drecho au poudé, la Gaucho au gouvèr, d’abitacioun
en couabitacioun sian toujour li couioun.
De tout biais, Mèstre Sarkozy es pas lou rèi.
Sian encaro en regime parlementàri, es li deputa e li
senatour que fan la lèi.
Se capitara, belèu un jour, que i’aura mai de
deputa pèr faire vouta l’apoundoun à l’article
2, “dins lou respèt di lengo regiounalo” demanda
pèr Francés Bayrou, e partènt d’aqui
plus rèn s’entrepachara à l’aplicacioun
de la Charto Éuroupenco en Franço qu’agradèsso
vo pas au nouvèu patroun.
Lou restant
La manifestacioun de Beziés que devié èstre
lou revelant de nosto voulounta d’acioun s’es,
pecaire, negado d’esperelo dins lis erso mouvedisso d’uno
campagno presidencialo envahissènto. Vint milo persouno
pèr carriero à-n-un milierat de kiloumètre
de la Capitalo, acò fai pas lou pes… Comto pas
gaire quand es à cop de milioun d’eleitour que
jogon e s’estrifon li candidat.
Li dat soun pipa. Tè tu, tè iéu,
chascun soun tour.
Avèn agu la naïveta de crèire que poudian,
se faire miés entèndre di presidenciable… pas
mai.
Aro, avèn lou nouvèu gouvèr en plaço.
I’a plus à bataia au mitan. Es éu que fau
counvincre dóu judice de sauva lou patrimòni
lenguisti de la Franço.
Sèmblo un afaire mounumentau, de mai parti en batèsto
contro aquéu baile de la Republico qu’a, de-segur,
d’àutri causo mai quichanto e seriouso à faire
que de s’óucupa de la lengo di vièi terradouren
dóu fin-founs dóu païs.
Es toujour la memo musico, sus lou meme èr, que nous
van jouga. La priourita di priourita es pas l’ensignamen
di lengo regiounalo. Paciènci mi brave, avès
bèn vouta, voste tour de bonur vendra.
Passo que t’ai vist… es lou tour de couioun, lou
viro-viro qu’aganto li tarnagas que sian.
Alor dequé faire ? Sai-que noun, anan pas beissa
li bras…
|
Bernat
Giély |
Lou
bèu mounde pouliti |
|
Se
doutan pas de ço que i’a de platitudo, de
bassesso e de crassarié dins aquéu mounde.
Lou mesprés dis ome vous vèn forço fourçado.
E coume aquéli pouderous, ié faudrié èstre
de sant, e miés encaro, pèr faire targo en tout ço
que ié vèn à l’endavans! (…)
Acò vous endurcis de vèire d’aquéli
causo — tout aquéu mounde que circulo de demandaire,
d’enventaire, de fòu, de denounciatour, de mendicant.
Ai vist de demagogo demanda cènt franc, e escrivien! d’ome
de letro bada caduno di paraulo de l’anfitrioun, en assajant
de se messourgueja à-n-éli.
E pièi, aprenès de messourgueja. L’estile
amenistratiéu, quaucarèn de mouligas, de fla, de
floutant: lou poupre…
Es bèsti. — Ai vist de gènt rire pèr
un mot nèsci, se teni li costo, pièi un cop manja
s’apiela i chaminèio, prene de pauso, e dire: l’amenistracioun,
emé de voues dóu nas.
La poulitico: quatre persouno s’asseton à la memo
taulo. Es d’ami, de gènt dóu mounde, bèn
educa, acoustuma d’arredouni si fraso e si couide, e que
sis idèio se fan de poulitesso, se sarron quand lis autre
passon. — Aquéli gènt podon parla de tout,
tranquile. Se soun rendu de service enorme, soun abelan, desinteressa.
Bon regard de quietudo, d’amista au repaus. Tout d’uno,
regardas-lei: lis iue carga d’ahiranço, li regard
se crouson e fan de belugo. Parlon poulitico. Aquéli gènt
se regardon, estupi. Remoumiejon, furious, sarron li manche de
si coutèu coume se se vouguèsson creba lou vèntre.
Es la poulitico. I’a plus ges d’amista, plus ges
de famiho, plus ges de literaturo, plus ges de pouësìo.
O poulitico, te ahisse! Dins ti vièsti diferènt
la memo arpìo; quete que siegue lou partit siéu,
tóuti lis ome soun d’ome. — Dessepares de
bràvi cor fa pèr èstre uni, unisses au contro
de gènt que devrien èstre dessepara, rendes l’ome
ounèste indulgènt pèr lou capoun, proun
que siegue de soun partit, es tu que tuies li grand sentimen
de patrìo. — Ai vist lis emperialisto rire lou jour
de la redicioun de Metz, rire de nòsti falido. E aviéu
vist li republican pica di man après Reichshoffen. — I’a
plus de nacioun. I’a que de partit. — E siés
groussierasso, injusto, bramairo, parlufiero. Siés lou
pourrimen di counsciènci, acoustumes à la messorgo,
siés uno de si fàci, siés l’idroufoubìo,
la malautié misteriouso que rèn l’esplico,
que rèn la garris, la ràbi avuglo que mord tout ço
qu’es à soun entour, que prevèis si pouncho
e dis :
—
Alunchas-vous, acò me vai prene, à sis ami — rendes
l’ome indiferènt i bèlli causo.
Aquelo idroufoubìo (poulitico) es mai que mai terriblo
dins lou Miejour. Porton esfrai dins moun païs! La diferènci
d’avejaire, es la furour, pas de recantoun de terro, tant
recula, tant sauvage, tant embauma que siegue, que i’a
pas dous o tres parti terrible.
|
Anfos Daudet
Leva de Les carnets inédits |
|