Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Editouriau dóu mes de setèmbre 2015

 

Pèr l’an pebre...
La ratificacioun de la Charto fai de brut,
e belèu pas mai

Lou bèu sujèt d’atualita aqueste estiéu fuguè, se-vous-plais, la mediatisacioun de la Charto éuroupenco di lengo regiounalo e minouritàri. À tiro-qu-pòu, li journau, dis un is autre rivalisavon de joio pèr n’en bèn parla, fin d’anouncia uno bello cabussado, naturalamen degudo à-n-un irrevoucable abandoun de proumesso messourguiero.

“ Li lengo regiounalo pas bèn penjado ” que titravo, lou proumié de juliet dins soun numerò 4940, lou journau parisen “ Le Canard enchaîné ” emé pèr ciblo la Charto éuroupenco di lengo regiounalo.
Segur que nous ramento qu’aquelo ratificacioun de la Charto èro uno di proumesso dóu candidat Hollande, coume pèr nous rassegura… sènso óublida de dire que lou Counsèu d’Estat frounsis toujour lou nas. De mai lou countengut d’aquelo charto coustituïs un champ de mino pouliti.
Une vaste et hétéroclite coalition, allant du FN à Mélenchon en passant par Sarko et quelques (rares) socialistes, ne cesse de dénoncer le projet de ratification…
Segur aquéu varai facilitara pas li causo. À la debuto de soun mandat, lou presidènt de la Republico avié lou soustèn di dos assemblado majouritarimen en sa favour. Vuei soun partit poulitique a perdu la majourita au Senat, e esperan toujour soun vote…
Mai lou soucit dóu redatour de l’article, un Arvè Liffan, es pas acò, es pulèu de se garça di terme de la Charto e di couioun que la volon faire ratifica.
Fin finalo a trouba la grando coupableta dóu tèste… un grand seitarisme estènt que se limito à la defènso di lengo istourico dóu païs, e, pecaire, li “ langues des migrants ” soun pas councernido.
Pèr remouchina aquélis afrous racisto que volon pas dis autre, lou finocho jogo emé sa carto de devinaio, en cas qu’aguessian pas bèn coumprés que se garçavo de nous-autre.
Mais devinette : au bout de combien de temps une langue cesse-t-elle d’être étrangère pour devenir un parler local ? Au risque d’alimenter la boîte à fantasmes, certains se sont engouffrés dans la brèche et demandent que le statut de langue minoritaire soit également accordé à l’arabe dialectal du Maghreb, au berbère ou à l’arménien. Sans oublier, sans doute, le latin de sacristie, le parler aristo, le sabir des énarques ou la langue de bois des politiques ...
Siegue di sènso ié metre óufènso, aquel ome a óublida lou lengage tant engenious di journalisto aparisenqui que fau tambèn sauva. Basto, vau miés dire qu’avèn ges de coumprenènço e qu’aquelo meno de rebecado nous fai soulamen nousa li cervello.

Lou journau Le Figaro dóu 1ié d’avoust lou declarè : Hollande ressort de soun capèu la Charto di lengo regiounalo. Nous es dis que la revisioun necito de la Coustitucioun se poudrié faire “ proubablamen ” au proumié semèstre 2016 e d’apoundre “ Pèr l’eisecutiéu la partido es liuen d’ètre gagnado ”. Lou Senat poudrié enfin eisamina lou tèste en óutobre “ proubablamen ”, mai mèfi “ Gérard Larcher, le président de la Haute Assemblée, y est opposé, de même que le président des sénateurs Républicains, Bruno Retailleau.” E zóu mai, aquéu d’aqui de sourti lou coumunautarisme que culpabiliso li prouvinciau estaca à sa lengo : “ François Hollande propose d’inscrire dans la Constitution le principe de communitarisme ”.
Coume l’article 2, i’a qu’uno souleto coumunauta que pòu countourroula lis óupinioun e li coumpourtamen de si mèmbre es l’Estat francés à Paris e pas mai !

Lou magazine Le point dóu 6 d’avoust dins soun article sus lou Multilenguisme, jogo sus la traducioun d’un desenau de tèste en lengo regiounalo, en bèu proumié, pèr lou prouvençau, se i’es di “ Avé lou cuou bourda d’anchoio ”, pèr pamens nous faire peta au mourre : “ Non, non et toujours non : pour la troisième fois, jeudi 30 juillet, le Conseil d’État a rendu un avis défavorable à la ratification de la Charte européenne des langues régionales ou minoritaires ”… Pas proun de nous esclafa lou mourre, nous agantèron de front , pèr apoundre : lou tèste es “ en contradiction frontale avec le principe constitutionnel d’indivisibilité de la République ”.
Lou Counsèu d’Estat aurié degu legi l’auvergnat qu’es cita dins aquel article : “ Achaba-ne’n ben ton jaç ”, la traducioun ié sara claro : “ Arrête de raconter n’importe quoi ”.

Lou quoutidian Le Monde dóu 10 d’avoust fai la uno de l’enfourmacioun “ Charte des langues régionales: Hollande veut relancer la bataille ”.
Pièi s’estalouiro en pajo 8, un article loungaru titra “ La France bégaie ses langues régionales ”. Viro que viraras sus la longo istòri de la Charto despièi 1992 e lou retard escusable pèr la ratifica dins un païs jacoubin coume la Franço. Basto, demié “ ces révisions constitutionnelles renvoyées aux calendes grecques ” souleto aro la ratificacioun de la Charto poudrié èstre adóutado pèr lou parlamen reüni en Coungrès au printèms 2016. En counclusioun, es tout vist : “ Nouvelles empoignades en perpective sur un texte soumis à la France il y a près d’un quart de siècle. Pour une issue qui reste toujours aussi incertaine ”.
Sai-que sarien pas dins uno androuno  ?

Lou magazine VSD dóu 19 d’avoust bouto acò dins la “ Politique frictions ” em’ un article titra “ L’État bredouille. Le projet de reconnaissance des langues minoritaires patine depuis seize ans ”. E tourna mai nosto lengo es à l’ounour dins la counclusioun de l’article : “ Comme on dit en provençal, “ S’acò ’s pas vuei, sara deman ”.
Santo Paciènci, que !

Lou quoutidian La Provence dóu 16 d’avoust, éu tambèn fuguè pas en rèsto pèr parla dóu sujèt emé l’anóuncio d’uno bello espèro en gros titre de sa proumiero pajo : “ Un espoir de sauver les langues régionales ”. Tant soulamen desplaço un pau lou debat : “ Si la France la ratifiait, mettrait-elle fin pour autant à la dispute entre occitanistes et provençalistes ? ”. Ço qu’un article preciso pièi : “ Provençal-occitan: la querelle fraticide ”. Aquéli couioun de Prouvençau que se garrouion rèn que pèr lou titre publicitàri de soun parla, lou labèu d’óurigino countourroulado que sara bèn escrincela sus lou mounumen d’uno lengo sagatado pèr si faus aparaire. Lengo latino, lengo roumano, lengo d’oc, óucitan, prouvençau, gavot, niçart, etc. De mot que degun emplegavo, quouro tóuti parlavian patoues pèr carriero… Aquéli chipoutaire d’aro soun ana is escolo pèr chausi soun voucabulàri, porto-drapèu dis acioun suicido de sa capello.
Basto! Ié roundina après, sèr de rèn…
L’article de founs sus la ratificacioun de la Charto di lengo regiounalo, éu, es forço bèn redegi pèr Charlotte Bellaich, em’ uno entrèvo de Marìo-Jano Verny que delargo bèn si paraulo. Lou long camin vers uno ratificacioun nous apren tambèn que pèr Jan-Lu Mélenchon acò sarié “ une nouvelle agression contre l’unité et l’indivisibilité de la République”. Ié sian mai !
La revisto de prèsso n’en finirié pas… Saupre, aro, se li journalisto saran tant apetega lou mes que vèn au raconte de la manifestacioun dóu 24 d’óutobre à Mount-Pelié !

Bernat Giély

 

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 

 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat