Mèste Pèire Borrelly, Prouvençau
d’elèi
Noste ami e coulabouradou, Pèire
Borrelly s'es amoussa lou mes passa dins sa vilo d'Aubagno. Prouvènço
aro es en grand dòu, fuguè de-longo noste ferre de lanço
pèr espandi lou mesadié. Fasié mai de trento cinq
an que fuguè toujour noste eisèmple, un moudèle
de felibre afouga pèr la lengo, toujour presènt pèr
presta ajudo, toujour presènt pèr pourta la bono paraulo
prouvençalo.
Un ome eisemplàri pèr sa filousoufìo de la vido
que n'en fasié l'ami de tóuti. En dessus de tóuti
li garrouio mesquino qu'empouisounon lou mounde assouciatiéu prouvençau,
seguissié sa draio, la draio de Frederi Mistral, pèr sauva,
riboun-ribagno, nosto rebello lengo d'oc, uno lengo qu'avié de-longo
en bouco.
Nascu en 1917, faguè la guerro de quaranto dins un bataioun
de cassaire aupin, sóudat valerous reçaupeguè li
decouracioun di grand patrioto, mai l'ome discrèt qu'èro,
quàsi jamai se n'en glourificavo. Countavo si prouësso dins
li courso espourtivo, que n'en faguèron un atlète acoumpli
e lou mantenguèron tant de tèms en formo e finiguè pamens
pèr escriéure si souveni de la guerro qu'un jour belèu
saran publica, n'en vaqui un tros publica dins lou Buletin … ?
Prouvènço !…: La retrado e la fin
Li tres gràndi batèsto que lou 11en B.C.A. ié participè fuguèron
terriblo. Au levant de Romilly, li mitraiero cracinon, lis Alemand, tourna-mai,
assajon de franqui la Sèino.
Ço que soubravo de nosto divisioun travessè la Lèiro à Beaulieu.
Es mai acampado au rode d'Henrichemont, dins lou Cher. Lou 11en B.C.A.
e lou 159en R.I.A. cantounon coutrìo. Noste bataioun, qu'a vougu
resista dins li batèsto que i'a participa, es esta bèn
esprouva, mai a fa subi forço perdo à l'enemi. Aro soubro
un souto liò-tenènt de la coumpanìo d'acoumpagnamen,
un aspirant de la 3enco coumpanìo, cap de nosto seicioun, un sarjant
cap, quàuqui sarjant e vuetanto cassaire aupin. Restan uno journado,
la niue vengudo sian en estat d'alerto. Li group e li seicioun soun refourma.
Lou 11en B.C.A. devèn la mita d'uno coumpanìo. Au coumençamen
de la guerro, lou 11en group, mount' ère, èro au grand
coumplèt. Dins lou Cher erian plus que dous, lou sarjant cap de
group e iéu... En seguido cantounan à Mountluçoun,
aqui es fourma lou regimen de l'Allier emé li soubro di divisioun
e ... l'armistiço es signado. La demoubilisacioun seguis. Dóu
11en bataioun de cassaire aupin, soubrara que quàuqui souto óuficié de
carriero pèr lou representa.
En aquéu voudriéu apoundre
quicon, pèr ounoura tóuti
li Prouvençau di guerro de 14-18 e 39-45 que soun esta tua o
blessa e qu'an soufri dins li brefounié: li Prouvençau
an vessa forço sang pèr apara l'eisagone ... Pèr
la majo part, li bataioun de cassaire aupin èron fourma de Prouvençau.
En 14-18, dins li Vosges, i'a agu un bataioun de cassaire aupin qu'an
ataca à la baiouneto en cantant la Coupo Santo. Sabèn bèn
tóuti que la Prouvènço es estado unido pèr
eiretage à la Franço en 1485, unido à la Franço
coume un principau à.-n-un autre principau mai jamai coume subalterno...
La Prouvènço es forço alargado, coumpren li despartamen
di Bouco dóu Rose, dóu Var, de la Vaucluso, dis Aup de
nauto Prouvènço em' un tros dóu Gard, un tros pichot
de l'Ardecho, uno part de la Droumo e lou despartamen dis Aup-Marino;
li vertadié counfin de Prouvènço soun determina
pèr la lengo prouvençalo e noun pèr li rego marcado
sus li mapo di libre.
Pèire Borrelly Patroun d'uno entre-preso de maçounarié,
manquè jamai d'obro tant èro respetuous dóu travai
bèn fa dins la tradicioun dóu biais de basti en Prouvènço.
Baile dins lis istànci de la Chambro di Mestié de la maçounarié fourçavo
de-longo pèr plaça la lengo prouvençalo dins aquéu
mitan e se lou drapèu rouge e jaune de Prouvènço
venteja dins la court de l'establimen es encaro bono-di soun entre-messo.
Em' acò s'encagnavo quand lou biais de basti tradiciounau en Prouvènço èro
pas respeita, gardan en memòri dins de sis article coume aquéu
:
Leis esquimau
en Prouvènço
Uno coulounìo d'Esquimau a demanda lou dre d'asilo à Carnous
de Prouvènço. Lis Esquimau, pèr pas qu'aguèsson
trop lou languimen de l'Artique an demanda is autourita de li leissa
basti un pichot vilage d'iglou e impourta de moulounado de nèu
pèr basti seis iglou. Lis autourita an esplica is Esquimau qu'acò èro
pas trop poussible perqué dins rèn de tèms, lis
iglou sarien tremuda en de gràndis eigatiho d'aigo. Mai pèr
pas qu'aguèsson la languitudo de l'Uba, i'an fa basti un pichot
vilage d'iglou en betun arma. Coume acò poudran resista à la
fre e à la calour. Poudès vesita lou vilage. Mai aro lis
Esquimau soun retourna encò siéu e aro soubro lis iglou...
Aquéu vilage es esta basti pèr apara l'architeituro, l'estile,
lou patrimòni, la culturo e l'identita prouvençau. Dins
noste bèu païs mounte lou relachamen es de règlo,
fau s'estouna de rèn en barrulant encò nostre. Poudrés
rescountra un vilage d'aberg savouiard, d'isba vo un vilage de mousqueto...
Pèire Borrelly
Mai sa grando reüssido fuguè sa vido famihialo, uno femo
atenciounado, pièi d'enfant e de felen que fuguèron, coume
tóuti li grand, sa grando fierta.
Es pamens lou felibre de trìo que restara pèr nous-autre,
Pèire Borrelly, fuguè presènt dins tóuti
li Santo-Estello, lis acamp de mantenènço e li counmemouracioun
de l'anniversàri de Frederi Mistral à Maiano.
Fuguè e restè un di baile de l'Escandihado Aubagnenco,
un fougau pèr parla la lengo dins sa vilo. En Aubagno, ounte soulet,
pèr soun acioun óupignastro proche lou Municipe, óutenguè que
li panèu d'intrado fuguèsson escrich en lengo nostro. Soulet
tambèn chasco semano se rendié à l'Óufice
de tourisme pèr proumòure la lengo istourico dóu
païs, vendié li libre, li carto e espandissié lou
journau. Mai qu'uno voucacioun èro un sacerdòci pèr éu
d'apara la lengo.
Soun afougamen se retroubè tambèn dins l'acioun menado
dins l'encastre dóu Mouvamen Parlaren que n'en fuguè un
di membre foundadou.
Quant de nuie avèn passa ensèn pèr empega d'aficho
"Prouvençau
parlaren", vo pèr tibla de pego-soulet “en Prouvènço” souto
lou noum di vilo ?
Pèire Bourrely èro toujour aqui emé sa forço
tranquilo de militant inalassable. Mèmbre dóu Counsèu
d'amenistracioun èro, bèn segur, dins tóuti li coungrès
e acamp dóu Mouvamen Parlaren pèr adurre soun soustèn
is acioun à prepara.
Sa fierta d'èstre Prouvençau la moustravo en pourtant lou
coustume tradiciounau. Capèu, vesto de velout, gilet e braio de
gardian, lou drapèu rouge e jaune à la man, fasien d'éu
lou simbèu de Prouvènço, lou persounage marcant
de nosto acioun militanto.
Predicavo sènso relàmbi pèr la lengo e avié toujour
un proujèt nouvèu pèr afourti nosto prouvençalita.
La carto d'identita prouvençalo fuguè soun idèio… Mai
pèr éu lou païs d'oc devié resta uni dis Aup
i Pirenèu… L'eisèmple de l'estacamen à sa
lengo l'avié trouba en païs basque ounte restavon sis enfant,
aqui la lengo basco restavo la fierta di Basque.
Pèire Borrelly se countentavo pas de baia de leiçoun, èro
toujours dins la batèsto. À Toulouso, èro aqui que
pourtavo lou drapèu de Prouvènço quand lou Mouvamen
Parlaren manifestavo pèr la lengo à la televisioun. Fàci
i CRS cantavo mai fort que tóuti "Aquéli mountagno"
dins l'Oustau de la televisioun regiounalo qu'óucupavian. Èro
mai aqui dins li manifestacioun pèr carriero à Mount-Pelié e
bèn-segur à Marsiho. Sa fe a jamai fali.
Felibre de la proumiero ouro, èro tambèn sa fierta de pourta
la pervenco, que n'en fasié un di mai valènts eiretié de
Frederi Mistral.
Quand de cop, fieramen, coutrìo
em’éu, avèn
canta noste inne naciounau "Coupo Santo", sus li pountin,
sus lis estrado, dins lis arèno e pèr carriero.
E pièi un darnié cop pèr éu, dins la glèiso
d’Aubagno, la voues estranglado, l’avèn cantado soulet
pèr soun grand despart.
E lou grand mot que l’ome óublido,
Veleici : La mort es la vido
E li simple, e li bon, e li dous, benura!
Emé l’aflat d’un vènt sutile
Amount s’envoularan tranquile,
Mèste Borrelly èro d’aquéli bràvis gènt.
Ó
ublidaren jamai lou grand patrioto prouvençau que venèn de perdre. |