Mesadié d'enfourmacioun prouvençalo
Pajo d'acuei
Presentacioun en francés
Catalogue dis edicioun
Editouriau dóu mes
  Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
diciounàri en ligno
Countat
 

Mèste Pèire Borrelly, Prouvençau d’elèi

Noste ami e coulabouradou, Pèire Borrelly s'es amoussa lou mes passa dins sa vilo d'Aubagno. Prouvènço aro es en grand dòu, fuguè de-longo noste ferre de lanço pèr espandi lou mesadié. Fasié mai de trento cinq an que fuguè toujour noste eisèmple, un moudèle de felibre afouga pèr la lengo, toujour presènt pèr presta ajudo, toujour presènt pèr pourta la bono paraulo prouvençalo.

Un ome eisemplàri pèr sa filousoufìo de la vido que n'en fasié l'ami de tóuti. En dessus de tóuti li garrouio mesquino qu'empouisounon lou mounde assouciatiéu prouvençau, seguissié sa draio, la draio de Frederi Mistral, pèr sauva, riboun-ribagno, nosto rebello lengo d'oc, uno lengo qu'avié de-longo en bouco.

Nascu en 1917, faguè la guerro de quaranto dins un bataioun de cassaire aupin, sóudat valerous reçaupeguè li decouracioun di grand patrioto, mai l'ome discrèt qu'èro, quàsi jamai se n'en glourificavo. Countavo si prouësso dins li courso espourtivo, que n'en faguèron un atlète acoumpli e lou mantenguèron tant de tèms en formo e finiguè pamens pèr escriéure si souveni de la guerro qu'un jour belèu saran publica, n'en vaqui un tros publica dins lou Buletin … ? Prouvènço !…:

La retrado e la fin
Li tres gràndi batèsto que lou 11en B.C.A. ié participè fuguèron terriblo. Au levant de Romilly, li mitraiero cracinon, lis Alemand, tourna-mai, assajon de franqui la Sèino.
Ço que soubravo de nosto divisioun travessè la Lèiro à Beaulieu. Es mai acampado au rode d'Henrichemont, dins lou Cher. Lou 11en B.C.A. e lou 159en R.I.A. cantounon coutrìo. Noste bataioun, qu'a vougu resista dins li batèsto que i'a participa, es esta bèn esprouva, mai a fa subi forço perdo à l'enemi. Aro soubro un souto liò-tenènt de la coumpanìo d'acoumpagnamen, un aspirant de la 3enco coumpanìo, cap de nosto seicioun, un sarjant cap, quàuqui sarjant e vuetanto cassaire aupin. Restan uno journado, la niue vengudo sian en estat d'alerto. Li group e li seicioun soun refourma. Lou 11en B.C.A. devèn la mita d'uno coumpanìo. Au coumençamen de la guerro, lou 11en group, mount' ère, èro au grand coumplèt. Dins lou Cher erian plus que dous, lou sarjant cap de group e iéu... En seguido cantounan à Mountluçoun, aqui es fourma lou regimen de l'Allier emé li soubro di divisioun e ... l'armistiço es signado. La demoubilisacioun seguis. Dóu 11en bataioun de cassaire aupin, soubrara que quàuqui souto óuficié de carriero pèr lou representa.

En aquéu voudriéu apoundre quicon, pèr ounoura tóuti li Prouvençau di guerro de 14-18 e 39-45 que soun esta tua o blessa e qu'an soufri dins li brefounié: li Prouvençau an vessa forço sang pèr apara l'eisagone ... Pèr la majo part, li bataioun de cassaire aupin èron fourma de Prouvençau. En 14-18, dins li Vosges, i'a agu un bataioun de cassaire aupin qu'an ataca à la baiouneto en cantant la Coupo Santo. Sabèn bèn tóuti que la Prouvènço es estado unido pèr eiretage à la Franço en 1485, unido à la Franço coume un principau à.-n-un autre principau mai jamai coume subalterno...
La Prouvènço es forço alargado, coumpren li despartamen di Bouco dóu Rose, dóu Var, de la Vaucluso, dis Aup de nauto Prouvènço em' un tros dóu Gard, un tros pichot de l'Ardecho, uno part de la Droumo e lou despartamen dis Aup-Marino; li vertadié counfin de Prouvènço soun determina pèr la lengo prouvençalo e noun pèr li rego marcado sus li mapo di libre.

Pèire Borrelly

Patroun d'uno entre-preso de maçounarié, manquè jamai d'obro tant èro respetuous dóu travai bèn fa dins la tradicioun dóu biais de basti en Prouvènço. Baile dins lis istànci de la Chambro di Mestié de la maçounarié fourçavo de-longo pèr plaça la lengo prouvençalo dins aquéu mitan e se lou drapèu rouge e jaune de Prouvènço venteja dins la court de l'establimen es encaro bono-di soun entre-messo.
Em' acò s'encagnavo quand lou biais de basti tradiciounau en Prouvènço èro pas respeita, gardan en memòri dins de sis article coume aquéu :

Leis esquimau en Prouvènço
Uno coulounìo d'Esquimau a demanda lou dre d'asilo à Carnous de Prouvènço. Lis Esquimau, pèr pas qu'aguèsson trop lou languimen de l'Artique an demanda is autourita de li leissa basti un pichot vilage d'iglou e impourta de moulounado de nèu pèr basti seis iglou. Lis autourita an esplica is Esquimau qu'acò èro pas trop poussible perqué dins rèn de tèms, lis iglou sarien tremuda en de gràndis eigatiho d'aigo. Mai pèr pas qu'aguèsson la languitudo de l'Uba, i'an fa basti un pichot vilage d'iglou en betun arma. Coume acò poudran resista à la fre e à la calour. Poudès vesita lou vilage. Mai aro lis Esquimau soun retourna encò siéu e aro soubro lis iglou... Aquéu vilage es esta basti pèr apara l'architeituro, l'estile, lou patrimòni, la culturo e l'identita prouvençau. Dins noste bèu païs mounte lou relachamen es de règlo, fau s'estouna de rèn en barrulant encò nostre. Poudrés rescountra un vilage d'aberg savouiard, d'isba vo un vilage de mousqueto...

Pèire Borrelly

Mai sa grando reüssido fuguè sa vido famihialo, uno femo atenciounado, pièi d'enfant e de felen que fuguèron, coume tóuti li grand, sa grando fierta.
Es pamens lou felibre de trìo que restara pèr nous-autre, Pèire Borrelly, fuguè presènt dins tóuti li Santo-Estello, lis acamp de mantenènço e li counmemouracioun de l'anniversàri de Frederi Mistral à Maiano.
Fuguè e restè un di baile de l'Escandihado Aubagnenco, un fougau pèr parla la lengo dins sa vilo. En Aubagno, ounte soulet, pèr soun acioun óupignastro proche lou Municipe, óutenguè que li panèu d'intrado fuguèsson escrich en lengo nostro. Soulet tambèn chasco semano se rendié à l'Óufice de tourisme pèr proumòure la lengo istourico dóu païs, vendié li libre, li carto e espandissié lou journau. Mai qu'uno voucacioun èro un sacerdòci pèr éu d'apara la lengo.
Soun afougamen se retroubè tambèn dins l'acioun menado dins l'encastre dóu Mouvamen Parlaren que n'en fuguè un di membre foundadou.
Quant de nuie avèn passa ensèn pèr empega d'aficho "Prouvençau parlaren", vo pèr tibla de pego-soulet “en Prouvènço” souto lou noum di vilo ?
Pèire Bourrely èro toujour aqui emé sa forço tranquilo de militant inalassable. Mèmbre dóu Counsèu d'amenistracioun èro, bèn segur, dins tóuti li coungrès e acamp dóu Mouvamen Parlaren pèr adurre soun soustèn is acioun à prepara.
Sa fierta d'èstre Prouvençau la moustravo en pourtant lou coustume tradiciounau. Capèu, vesto de velout, gilet e braio de gardian, lou drapèu rouge e jaune à la man, fasien d'éu lou simbèu de Prouvènço, lou persounage marcant de nosto acioun militanto.
Predicavo sènso relàmbi pèr la lengo e avié toujour un proujèt nouvèu pèr afourti nosto prouvençalita. La carto d'identita prouvençalo fuguè soun idèio… Mai pèr éu lou païs d'oc devié resta uni dis Aup i Pirenèu… L'eisèmple de l'estacamen à sa lengo l'avié trouba en païs basque ounte restavon sis enfant, aqui la lengo basco restavo la fierta di Basque.
Pèire Borrelly se countentavo pas de baia de leiçoun, èro toujours dins la batèsto. À Toulouso, èro aqui que pourtavo lou drapèu de Prouvènço quand lou Mouvamen Parlaren manifestavo pèr la lengo à la televisioun. Fàci i CRS cantavo mai fort que tóuti "Aquéli mountagno" dins l'Oustau de la televisioun regiounalo qu'óucupavian. Èro mai aqui dins li manifestacioun pèr carriero à Mount-Pelié e bèn-segur à Marsiho. Sa fe a jamai fali.

Felibre de la proumiero ouro, èro tambèn sa fierta de pourta la pervenco, que n'en fasié un di mai valènts eiretié de Frederi Mistral.

Quand de cop, fieramen, coutrìo em’éu, avèn canta noste inne naciounau "Coupo Santo", sus li pountin, sus lis estrado, dins lis arèno e pèr carriero.

E pièi un darnié cop pèr éu, dins la glèiso d’Aubagno, la voues estranglado, l’avèn cantado soulet pèr soun grand despart.

E lou grand mot que l’ome óublido,
Veleici : La mort es la vido
E li simple, e li bon, e li dous, benura!
Emé l’aflat d’un vènt sutile
Amount s’envoularan tranquile,

Mèste Borrelly èro d’aquéli bràvis gènt.
Ó ublidaren jamai lou grand patrioto prouvençau que venèn de perdre.

 
Bernat Giély
 
 

Site nostre :
prouvenco-aro.com
cieldoc.com
Nosto adrèisso eleitrounico :
lou.journau@prouvenco-aro.com

 
 
Mescladisso d'archiéu Mescladisso d'archiéu
 
Se voulès vous abouna escriéure à :
 
"Prouvènço d'aro", "Flora pargue", Bast.D, 64, traverso Paul, 13008 Marsiho.
 
Se voulès d'en proumié counèisse "Prouvènço d'aro", li tres darnié numerò vous saran manda à gratis, basto pèr acò de nous baia voste noum e vosto adrèisso :
Nosto adrèisso eleitrounico : lou. journau@prouvenco-aro.com
Prouvènço d'aro, 18 carriero de Beyrouth, 13009 Marseille.
 
Pajo d'acuei Presentacioun en francés Catalogue dis edicioun Editouriau dóu mes Mescladisso d'archieu diciounàri en ligno Countat